Linux 101 - Temel Linux Komutları

Merhabalar, bu yazımda sizlere Linux’a yeni başlayanlar için temel Linux bilgileri ve önemli komutlarından bahsedeceğim.

Linux, açık kaynak kodlu ve UNIX tabanlı bir işletim sistemidir. Açık kaynak kodlu işletim sistemleri arasında en popüler olandır. Linux Mint, Ubuntu, Kali Linux, MX Linux ve daha fazlası gibi birçok Linux dağıtımları mevcuttur.

Şimdi sizlere Linux komutlarını yazacağımız terminal hakkında bilgi vermek istiyorum.

Terminal Nedir?

Linux terminali, Windows kullanıcıları için Windows Komut Sistemine benzemektedir. Linux terminalinde, komutlar kullanarak siteminizde istediğiniz işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Peki bu terminal nasıl açılır? Terminale ulaşmanın birkaç yöntemi vardır:

• GUI kullanarak
• Ctrl+Alt+T
• Alt+F2

Bu üç yöntemden birini kullanarak terminali açabilirsiniz.

Temel Linux Komutları

Artık terminalimizi açtığımıza göre Linux komutlarımızı öğrenmeye başlayabiliriz.

pwd

pwd

pwd komutu şuanda bulunduğumuz çalışma dizinini yazdırır. Kök dizinden başlayarak geçerli olan dizine giden yolu gösterir.

Kök dizin, Linux sisteminin temel dizinidir. Kök dizini ~ simgesiyle temsil edilir.

Resimde işaretli kısım şuanda içinde bulunduğumuz dizini gösterir. Eğik çizgiler ise farklı dizin düzeylerini temsil eder.

ls

ls

ls komutu dizinde ki tüm dosya ve klasörleri gösterir. ls komutu çeşitli parametreler alarak kullanılabilir. Eğer parametresiz olarak kullanırsak dizinin içeriğini listeler.

ls -l

l parametresi eklersek eğer dizinin içerisinde ki dosyaların veya dizinlerin ayrıntılı bilgilerine ulaşabiliriz. Fotoğrafta görüldüğü gibi satırın başında ki - simgesi dosyayı, d ise dizini temsil eder.

ls -a

a parametresi ise dizinde ki gizli dosyaları görmemizi sağlar.

cd

cd [dizin_adı]

cd komutu bilindiği üzere change directoryden gelir. Dizin değiştirmek için kullanılır. Basit bir ifadeyle terminal kullanarak dizinler arasında gezinmeye olanak sağlar.

cd [yol]

cd komutuna bir yol vererek de bulunduğumuz dizini değiştirebiliriz.

Not: Yol mutlaka / ile başlamalıdır.

cd ..

Bu komut sizi bir üst dizine götürür. Örneğin şuanda bulunduğumuz dizin MyFolder dizini, komutu kullandığımız zaman Documents olarak değişir.

İpucu: Dizin adını girerken terminalin dizin adını otomatik olarak tamamlamasını istiyorsanız TAB tuşuna basabilirsiniz.

mkdir

mkdir [dizin_adı]

mkdir komutu boş bir dizin/klasör oluşturmamızı sağlar.

Örneğin web adında bir klasör oluşturalım ve ls komutuyla oluşturduğumuz klasörü görelim.

rmdir

rmdir [dizin_adı]

Bir dizin oluşturmayı öğrendiğimize göre sırada o dizini silmeyi öğrenebiliriz. rmdir komutuyla oluşturduğumuz dizini silebiliriz. Fakat dizinin içerisinde bir veya birden çok dosya olursa komut çalışmayacak ve hata verecektir.

Bu komutu kullanarak yalnızca boş klasör/dizin silebilirsiniz.

rm

rm -r [dizin_adı]

rm komutunu -r parametresiz kullanıldığı zaman rmdir komutu ile aynı şekilde çalışır.

-r parametresi kullandığımızda dizini ve içerisinde bulunan tüm dosyaları ve alt dizinleri birlikte siler.

cat

cat [dosya_adı]

cat komutu parametresiz bir şekilde kullanırsak var olan bir dosyanın içini açıp görüntülemek için kullanılır.

cat > [dosya_adı]

> parametresi koyarak bir dosya oluşturup o dosyanın içeriğine de yazı ekleyebilirsiniz. Birden çok yazı satırı eklemek için her satırın sonunda enter tuşuna basın. Dosyanın içerisinden çıkmak istediğinizde ise CTRL+D tuşlarına basın.

uptime

uptime

uptime komutu sistemde ne kadar süre geçirdiğimizi görmemizi sağlar.

history

history

history komutunu kullanarak terminalden geçmişte hangi komutları kullandığımızı görebiliriz. Daha önce kullandığınız komutlara ulaşmak için history komutunu kullanabilirsiniz.

clear

clear

Adından da belli olduğu gibi clear komutu ekrandaki yazmış olduğumuz komutları silmeye yarar. Yani terminali temizler.

ping

ping adres

Herhangi bir sunucuya bir istek attığınızda yanıt olarak bazı paketler alırsak ping işlemi başarılı olur ve bu durum istek attığınız sunucuyla aranızda bağlantı olduğunu gösterir.

Örnek olarak www.google.com adresine ping atmayı deneyelim.

Ping işlemini durdurmak için CTRL+C tuşlarına basmanız gerekmektedir.

man & --help

man [komut_adı]

Herhangi bir komutun nasıl kullanılacağını ve o komut hakkında bilgi edinmek isterseniz man komutunu kullanabilirsiniz.

--help komutu da man komutuyla aynı işlemi yapar.

Nasıl Program Kurarım?

Linux işletim sisteminde program kurmak için çeşitli yöntemler bulunuyor. Ben depodan kurmayı ve paket yönetim sistemiyle kurmayı göstereceğim.

Depodan Kurulum

sudo apt-get install [program_adi]

İlk olarak komut cümlesinde ki sudo komutundan bahsetmek istiyorum. sudo komutu yönetici izni gerektiren işlemlerde kullanıcılara yönetici iznini vermemizi sağlar. Bir kullanıcı sudo komutu ile bir komut çalıştırırsa geçerli olan kullanıcı hesabının parolasını girmek zorundadır.

Depodan kurulum yaparken sisteminizin güncel olması gerekiyor. Sisteminizi güncellemek için sudo apt-get update komutunu kullanmanız gerekmektedir. Sisteminizi güncelledikten sonra depoda bulunan paketleri güncellemeniz gerekir, bunun için ise sudo apt-get upgrade komutunu kullanmanız gerekmektedir.

Kurmak istenilen uygulamanın depoda olmayabilir, tabi bu nedenle kurulum başarısız tamamlanacaktır. Kurmak istenilen uygulamanın depoda olup olmadığının kontrolünü sudo apt-cache search [program_adi] komutuyla kontrol edebilirsiniz.

Örnek olarak Chrome tarayıcısının depoda olup olmadığını kontrol edelim.

Görünüşe göre Chrome tarayıcısı depoda bulunuyor. Şimdi bu uygulamayı sistemimize kuralım.

Kurulum aşamasında dosya boyutunu belirterek bu kadar disk alanı kullanacağını söylüyor ve sizden bir onay bekliyor. Onay verdikten sonra kurulum tamamlanmış olacaktır.

Kurulan uygulamayı açmak için terminale uygulama adını yazmanız ve ardından enter tuşuna basmanız yeterli olacaktır.

Uygulamayı kaldırmak için ise sudo apt-get remove [program_adi] komutunu kullanmalısınız.

Kurulumda ki gibi son bir onay vererek işlemi tamamlayabilirsiniz.

Paket Yönetim Sistemi İle Kurulum

Windows’ta kullanılan kurulum dosyaları genellikle .exe uzantılıdır. Linux’ta ise bir kaç çeşit kurulum dosya tipi bulunmaktadır. Bunlardan .deb ve .rpm en çok kullanılan paketleme biçimleridir.

Deb : Debian genelinde gelen Ubuntu, LinuxMint, Mepis, Pardus gibi Linux dağıtımlarının kullandığı paketleme biçimidir.

Rpm : Bu paketleme biçimini Fedora, OpenSUSE, CentOS, Mageia gibi Linux dağıtımlarının kullandığı paketleme biçimidir.

sudo dpkg -i [paket_adı]

Kuruluma başlamadan önce ilk olarak kurmak istediğimiz programın kurulum dosyasını indirmemiz gerekiyor. Örnek olarak Visual Studio Code programının kurulmasını göstereceğim.

Visual Studio Code programının sitesine girdiğimizde karşımıza böyle bir ekran çıkmaktadır. Benim kullandığım işletim sistemi Ubuntu olduğundan .deb uzantılı kurulum dosyasını indirmeliyim.

Downloads klasörüne geçtiğimde indirdiğim dosyayı görmekteyim. Şimdi kurulum komutumuzla birlikte programımızı kurabiliriz.

Son olarak Visual Studio Code programını açmak için GUI kullanarak veya terminale code yazarak programı açabilirsiniz.

Linux işletim sisteminde yer alan birçok komut var fakat temel olarak bu komutlar Linux’a giriş için işinizi görecektir. Terminalden bu komutları kullanarak pratikler yapabilirsiniz.

Sizin için yararlı bir yazı olmasını umuyorum. Buraya kadar okuduğunuz için teşekkürler.